Afgelopen maand sprak ik een cliënte met een groot schuldgevoel. Haar beste vriend was overleden en zij vond dat dat haar schuld was. Zij had haar vriend, Jeroen (fictief), aan de telefoon gehad en naar aanleiding van dit gesprek zou Jeroen even bij haar langskomen. Op de weg naar haar toe is hij met zijn auto verongelukt.
In mijn praktijk merk ik vaak dat mensen worstelen met schuld en schuldgevoelens. De vraag die mensen hebben is hoe je er achter komt of dat wat er gebeurd is jou aan te rekenen is. Oftewel; is het terecht dat je je schuldig voelt. De tweede vraag is; hoe kan ik omgaan met dat gevoel ?
Waarom voelen we schuld?
Vanuit de evolutie heeft het voelen van schuld een functie, het is een overlevingsmechanisme. We konden niet in ons eentje overleven en moesten in een groep elkaar helpen en ondersteunen. De een kon hutten bouwen voor bescherming, de ander kon kleren naaien en weer een ander goed jagen. Dit betekent dat wanneer mensen zich misdragen in de groep, dat de hele groep kan schaden. Als de energie op ging aan strijden was er minder energie voor die dingen die van belang waren voor bescherming en overleving. Wanneer je wangedrag vertoont en je daar schuldig over voelt, zorgt dit voor een rem op herhaling van dit gedrag. Je haalt het niet meer in je hoofd om je nog een keer te misdragen. Dit is voor de groep dus een heel waardevol gevoel, dat de groep als geheel een grotere kans geeft om te overleven.
Maar wanneer heb je nou echt schuld aan iets? Reële schuld heb je als je iets misdaan hebt (of iets nagelaten hebt om te doen). Als er geen misdaad is, is er geen reële schuld.
Toch kun je je soms schuldig voelen, zonder dat je iets misdaan hebt, en dat kan verlammend werken. De uitdaging is dan er achter te komen of je schuldig bent, of je alleen schuldig voelt.
Hoe weet ik of ik schuldig ben?
Een oefening om hier snel achter te komen gaat als volgt:
- Maak een film in je hoofd met wat er precies is gebeurd. Wie waren erbij betrokken en wat gebeurde er stap voor stap. Betrek jezelf in de film en onderzoek jouw rol.
- Speel nu dezelfde film in je hoofd af met een dierbare van jou in de rol van jezelf (bijv. je beste vriendin, broer, zus etc.)
- Vraag jezelf nu af of de ander schuldig is?
In het geval van mijn cliënte vertelde zij over het telefoongesprek, het voorstel van Jeroen dat hij even langs zou komen en hoe hij op de weg geschept werd door een vrachtauto. Toen vertelde zij hetzelfde verhaal alsof haar zus in haar plaats stond. Toen ik vervolgens vroeg of haar zus schuldig was aan de dood van Jeroen was het antwoord heel duidelijk: “Nee natuurlijk niet. Dat kon zij toch niet weten dat die vrachtauto precies daar zou zijn”.
Op deze manier kon zij het idee dat zij zelf schuldig was leren loslaten en kon het verwerken van het verdriet beginnen om het verlies van haar beste vriend.
Als er wel reële schuld is?
Wanneer je op vraag 3 wel ja zegt kan je het volgende doen:
- Zie de schuld onder ogen, wat heb je misdaan en wees zo specifiek en concreet mogelijk
- Neem verantwoordelijkheid: ik heb dit gedaan. Ik had iets anders kunnen doen en heb dit gedaan
- De rekening vereffenen. Je moet nu evenveel goede dingen doen om de balans te herstellen. Het liefst in hetzelfde thema. Goede daden doen. Als je iets gestolen hebt, kun je het bijvoorbeeld teruggeven.
- Nu heb je het recht om vergeving te vragen
Mocht je zelf ook met schuld of schuldgevoelens worstelen en wil je hierin hulp neem dan contact op.
